مریم منصوری کارشناس ثبت آثار ناملموس استان گلستان در یادداشتی نوشت: اختصاص ساعات زیاد برای بازی‌های رایانه‌ای، آسیب‌های جسمانی فراوانی به همراه دارد. آسیب‌های اخلاقی و از بین بردن رابطه فکری و عاطفی فرزندان و والدین از دیگر آسیب‌های بازی‌های رایانه‌ای است که کودکان را تهدید می‌کند. همچنین برخی از کارشناسان معتقدند وقت گذاشتن بیش‌ازحد برای بازی‌های رایانه‌ای موجب اعتیاد کودکان به این‌گونه بازی‌ها می‌شود.
به‌جرئت می‌توان گفت امروزه کمتر کودک و نوجوانی به سراغ بازی‌های سنتی و محلی رفته و برای گذراندن وقت خود با دوستان در محله‌ها و پارک‌ها بازی می‌کند. بنابراین حفظ و پاسداری از این عناصر فرهنگی ارزشمند از ضروریات جامعه به‌حساب می‌آید. لذا هر فرد در اجتماع کنونی می‌بایست این امر را جدی تلقی کرده و مجدانه در امر حفاظت آن کوشا باشد.
اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان اولین گام در مسیر پاسداشت این عنصر فرهنگی را بهمن‌ماه سال جاری با طرح پرونده میراث ناملموس بازی بومی محلی «آی تِرک؛ گون تِرک» قوم ترکمن در جلسه شورای ثبت آثار ناملموس کشور برداشته و در فهرست آثار میراث ناملموس کشور قرار گرفته است.
«آی تِرک گون تِرک» نوعی بازی بومی و محلی است که در اعیاد و عروسی‌ها و حتی در شب‌های ماه رمضان در مناطق ترکمن نشین استان گلستان توسط جوانان انجام می‌شود. امروزه این بازی در برخی از عروسی‌ها و مراسم همچنان برقرار است و به‌صورت دسته‌جمعی و گروهی اجرا می‌شود. این بازی در فضای باز و با تشکیل دو گروه از دختران و پسران به‌صورت زنجیروار اجرا می‌شود. گروه دختران در مقابل گروه پسران قرار می‌گیرند.
آی تِرک گون ترک به معنی «تیکه‌ای از ماه را می‌خواهم، تیکه‌ای از خورشید را می‌خواهم» است. این بازی جلوه‌ای از آداب‌ورسوم گذشته بوده و امروزه بیشتر این بازی را در عروسی‌ها بعد از مراسم «کجاوه» یعنی وقتی کاروان به همراه عروس و داماد به منزل داماد روانه می‌شوند، انجام می‌دهند.
این بازی به‌نوعی شبیه به مراسم خواستگاری است. این آئین پیش‌ترها مراسمی جدا و در روزهای بهاری و نوروزی همچون دیگر آئین‌ها مانند منجوق آت یا لاله خوانی در محوطه های باز و بین دختران و پسران ایل برگزار می‌شده و گسستن زنجیره و استقبال از فرد مهاجم اعلام رضایت یا ابزار محبت تلقی می‌شود.
همکاری و تعاون، بهبود سرعت، استقامت و عکس‌العمل، تقویت قدرت تحرک و قدرت دست، چابکی، دقت و هوشیاری، روحیه مشورت و تیزهوشی را می‌توان از اهداف این بازی بومی و محلی معرفی کرد.
در این بازی تعداد بازیکنان از ۱۲تا ۲۲ نفر متغیر است و بازیکنان به دو گروه دختر و پسر تقسیم می‌شوند.
مکان بازی باید فضای باز و در سطح هموار باشد تا بازیکنان بتوانند بین دو گروه بدوند و به گروه مقابل حمله کنند. گاهی در حیاط منازل اگر سطح وسیعی را در بربگیرد، در غیر این صورت در کوچه و محله انجام می‌شود. فضای بازی حداقل باید در طول۲۰ الی۵۰ متر باشد.
مراحل بازی: هر گروه برای خود سرگروهی به‌عنوان ریش‌سفید یا وکیل گروه تعیین می‌کند و وکیل‌ها برای انتخاب افراد گروه قرعه‌کشی می‌کنند و این کار را «یوزوک» می‌گویند. بعد از تقسیم افراد به دو گروه، وکیل دسته اول (گروه پسران) نقش خواستگار را دارد و یا نقش خانواده داماد را بازی می‌کند. گروه‌ها در مقابل و روبروی هم بافاصله ۲۰ الی ۵۰ متری قرار می‌گیرند، هر گروه به‌صورت یک زنجیر در خطی مستقیم دست‌های خود را به یکدیگر می‌دهند و سخت می‌فشارند تا یک زنجیر گروهی تشکیل دهند. ابتدای بازی با سخنان موزون و اشعار دل‌نشین که بین دو سرگروه ردوبدل می‌شود، آغاز می‌شود. گروه الف ابیاتی را می‌خواند و گروه دوم هم با خواندن ابیاتی دیگر جواب ایشان را می‌دهد.
گروه (ب) با همخوانی اولین قسمت از ابیات با قدم‌های هماهنگ به‌سوی گروه مقابل حرکت می‌کنند درحالی‌که دست‌های خود را زنجیر کرده و بالا می‌برند تا اتحاد خود را به نمایش درآوردند و پس از خوانش به‌جای اول خود عقب‌گرد می‌کنند و حدفاصل را حفظ می‌کنند. گروه (الف) در پاسخ به گروه (ب) با خوانش بیت جواب به جلو پیشروی و عقب‌گرد می‌کنند. حالت قدم برداشتن و خواندن اشعار معمول، کری‌خوانی و مقابله را به ذهن متبادر می‌کند. در پایان مبادله اشعار که با دعوت به حمله از سوی گروه (الف) خاتمه می‌یابد، گروه (الف) آرایش خود را سامان می‌بخشد به این شکل که گره دستان اعضای گروه محکم‌تر و زنجیره انسانی تشکیل می‌دهند افراد ضعیف را پشتیبانی می‌کنند تا فرد مهاجم توان گسستن زنجیره را نداشته باشد. فرد مهاجم تنها یک‌بار می‌تواند به سمت گروه مقابل حرکت کند. ولی در انتخاب گذرگاه و مسیر آزاد است. فرد مهاجم از گروه باید به‌طرف گروه (الف) حمله کند تا دست‌های بسته آن گروه را باز کند. اگر دست‌های آنان را توانست باز کند بازی را برده و می‌تواند یک نفر از گروه (الف) را همراه خود به گروه (ب) ببرد. و اگر نتواند زنجیره گروه مقابل را از هم باز کند، خود همان‌جا می‌ماند و به گروه (الف) یک نفر اضافه می‌شود. همین‌طور بازی ادامه می‌یابد تا اینکه یکی از گروه‌ها تمامی اعضای گروه مقابل را به گروه خود منتقل کند.
اشعار و ابیاتی که بین دو گروه مبادله می‌شود به این شکل است:
الف: آی ترک؟ - یاری به‌سان ماه
ب: گون ترک؟ - یاری به‌سان خورشید
الف: بیزدن سیزه کیم گرک - چه کسی را از بین ما می‌طلبید؟
ب: اووی ینگه لی گرک، آدی تنگه لی گرک - خواهان فردی هستیم که به همراه ساقدوش در انظار مردم بوده (اشاره به جایگاه اجتماعی و اصالت فرد دارد) و زبانی گویا و فصیح داشته باشد. (در ساختار فرهنگی ترکمن دو شاخص سلامت مو و دندان در انتخاب همسر نقش بسزایی دارد)
الف: ایل ایچینده کیم گرک ، هر کیمه گلجگ گرک - از میان ایل چه کسی را در نظر دارید ( اشاره به سرنوشت از پیش تعیین‌شده ) که قسمت و تقدیر هرکسی از قبل نوشته شده است
ب: بوغئزلارینگ ایچینده سایراپ دوران دیل گرک - در میان تمام این دختران، آنکه زبان گویا و سرخ دارد ( اشاره به فرد موردنظر) را می‌خواهم.
الف: گلده-گوورده، اوردا، یئقدا، آل - بیا، ببین و بپسند، اگر توان داری حمله کن و دستانش را بگیر و با خود ببر!
قابل‌ذکر است که در بعضی مناطق مختلف ترکمن نشین باکمی تغییر سروده و اجرا می‌شود.
انتهای پیام/
نظر شما